Idea Projektu
FESTIWAL ORGANy PLUS+® 2025: WIOSNA
Wydarzenia na świecie zmieniają się jak w oszalałym kalejdoskopie, nie bardzo wiemy, czy twardo zmierzamy na przód, czy cofamy się na oślep. Pośród tego zgiełku od kilku lat zapraszamy Państwa do przystanięcia na moment, do zatrzymania się i spojrzenia na wybrane przez nas zjawiska muzyczne, które przypominają, że Piękno, Dobro i Prawda istnieją, że ludzki duch jest wolny i w każdym czasie dąży do tych wartości kierując się w stronę Nienazwanego. Staramy się muzycznie przenosić Państwa w czasie i przestrzeni najpełniej, jak to tylko jest możliwe, abyśmy poczuli namacalną wspólnotę z naszymi antenatami, abyśmy wzmocnieni ich doświadczeniami i przykładem nie ulegali zniechęceniu i mężnie stawali odpór przeciwnościom współczesnego świata.
Niepostrzeżenie, razem z Wami, weszliśmy w drugie dziesięciolecie festiwalu ORGANy PLUS+®, który w międzyczasie stał się jedną z najważniejszych scen w Gdańsku, na Pomorzu, w Polsce i na świecie prezentujących żywe, nowe i pogłębione interpretacje muzyki dawnej, w której organy stanowią ważny komponent. W tym roku przygotowaliśmy dla Państwa koncerty podzielone tradycyjnie po pięć na każdą edycję – wiosenną i jesienną, w których weźmie udział 120 artystów z Polski, Niemiec, Austrii, Hiszpanii, Włoch, Szwajcarii i Belgii. Pojawią się kontynuacje tematów, które podjęliśmy wcześniej, będzie jak zwykle dużo premier i debiutów, ale pojawią się również zupełnie nowe pomysły, które chcieliśmy od dawna przedstawić i w tym roku uda się to po raz pierwszy. Pośród nich Symfonie Paryskie Josepha Haydna i opera Dydona i Eneasz Henry Purcella. W tym roku też powrócimy trochę do źródeł festiwalowych, bo oprócz pojedynczych wyjść do Gdańskiego Teatru Szekspirowskiego i kościoła Salezjanów na Oruni, zdecydowana większość koncertów odbędzie się we wnętrzach franciszkańskiego kościoła św. Trójcy, od którego wszystko się zaczęło.
Fundamentem naszego sukcesu są wspaniałe instrumenty, które w ostatnich latach zostały zrekonstruowane i zbudowane w gdańskich kościołach oraz życzliwość wielu parafii, zakonów i instytucji z gdańskimi franciszkanami na czele, którym bardzo dziękujemy. Festiwal nie miałby również racji bytu, gdyby nie nasza wierna publiczność, która swoją liczną obecnością potwierdza, że pomysł tworzenia koncertów jako swoistych kapsuł czasu przenoszących nas w konkretne miejsce i epokę jest wyjątkowo atrakcyjną formułą obcowania ze sztuką. Od samego początku naszą ideą jest, aby każdy, kto chce, mógł brać udział w tych wydarzeniach. Umożliwiają to granty Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Miasta Gdańska i Samorządu Województwa Pomorskiego, oraz dofinansowania Fundacji Współpracy Polsko-Niemieckiej i Wspólnoty Flamandzkiej – Flanders State of the Arts, do których w tym roku dołączył również znamienity sponsor – Energa Grupa ORLEN, oraz firma Mercor. Bez tak szerokiego finansowego wsparcia ten nowatorski, odważny, kulturotwórczy i zwariowany pomysł, który okazał się wielce udany i potrzebny, po prostu by się nie udał. Dziękujemy!!!
Zapraszamy tradycyjnie na dwie edycje – wiosenną i jesienną. Tematem wiodącym wiosennej edycji tegorocznego festiwalu ORGANy PLUS+® 2025 będzie muzyka… Jana Sebastiana Bacha. To pierwszy raz, gdy na naszym festiwalu tak głęboko pochylamy się nad twórczością tego kompozytora, bo okazja ku temu jest doskonała – obchodzimy 340. rocznicę jego urodzin. Usłyszymy dzieła wczesne, dojrzałe i te późne. Kontrapunktem dla tej postaci będzie twórczość dwóch innych kompozytorów – zupełnie u nas nie znanego Johanna Ulricha Steigledera, niemieckiego kompozytora epoki Renesansu oraz słynnego Papy Haydna, ale po kolei…
Wiosenną edycję festiwalu ORGANy PLUS+® 2025 zainaugurujemy w środę 28 maja o godz. 19:00 we franciszkańskim kościele św. Trójcy. W trakcie dwuczęściowego koncertu pod nazwą + MAGNIFICAT w pierwszej części wysłuchamy renesansowych i barokowych opracowań tego łacińskiego hymnu, w tym utwory Jana Sebastian Bacha, a w drugiej kompozycje twórcy ze Stuttgartu, Johanna Ulricha Steigledera, którego 390. rocznicę śmierci świat organowy obchodzi w tym roku. Trochę zapomniany Steigleder był domniemanym nauczycielem słynnego Johanna Jacoba Frobergera — jednego z najważniejszych siedemnastowiecznych twórców muzyki klawiszowej. Przypominając postać nauczyciela chcemy pokazać, że geniusze nie pochodzą znikąd, tylko mają szczęście spotkać na swojej drodze wybitnych artystów, którzy pomagają im wzbić się do gwiazd. Tę niezwykle bogatą muzykę zaprezentuje międzynarodowy kwartet wykonawców, gwiazdy muzyki dawnej, tyle że współczesne – na organach zagra Krzysztof Urbaniak – jeden z najważniejszych badaczy dawnej polskiej kultury organowej, śpiewać będzie Marta Wróblewska – sopranistka, która specjalizuje się w muzyce dawnej, na barokowych skrzypcach zagra Veronika Skuplik, profesorka z Bremy, którą mieliśmy już okazję posłuchać na naszym festiwalu w zeszłym roku z zespołem Hathor Ensemble, a na puzonie zadebiutuje na naszym festiwalu Simen Van Mechelen, podpora takich zespołów jak De Nederlandse Bachvereniging, Pygmalion, Bach Collegium Japan, czy Collegium Vocale Gent. To będzie niecodzienna premiera festiwalu, w której powinni uczestniczyć wszyscy miłośnicy dawnych brzmień. Partnerem tego koncertu będzie Fundacja Współpracy Polsko-Niemieckiej oraz Wspólnota Flamandzka – Flanders State of the Arts.
Drugiego dnia festiwalu ORGANy PLUS+® 2025 skupimy się już wyłącznie na muzyce Bacha. Będzie to kontynuacja cyklu rozpoczętego cztery lata temu, w ramach którego prezentujemy chronologicznie wszystkie dzieła organowe tego mistrza nad mistrze, rozpoczynając od najwcześniejszych. W trakcie tegorocznego koncertu + BACH IN GDAŃSK przeniesiemy się do lat 1703–1704, kiedy to pełnoletni Jan Sebastian po raz pierwszy zetknął się z dziełami Pachelbela oraz sztuką francuską. Koncert Andrzeja Szadejki odbędzie się na wielkich zrekonstruowanych organach Mertena Friese w czwartek 29 maja o godz. 19:00 we franciszkańskim kościele św. Trójcy. Wstęp wolny.
Trzeciego dnia kapsuła czasu przeniesie nas do miejsc, które jeszcze nigdy nie gościły na naszym festiwalu. W latach 1760–1790 Franz Joseph Haydn był nadwornym kompozytorem węgierskiego rodu Esterházych, dla których na zamku w Eisenstadt w Austrii pisał był niezliczone utwory uznawane dzisiaj za arcydzieła. Zdarzały się też i zamówienia z zewnątrz – w ten sposób w latach 1785–1786 powstało słynnych 6 Symfonii Paryskich, które zamówiło towarzystwo muzyczne Concert de la Loge Olympique z Paryża. I te wszystkie symfonie uzupełnione koncertem organowym C-dur usłyszymy po raz pierwszy w Gdańsku na dawnych instrumentach na festiwalu ORGANy PLUS+® 2025 w Gdańskim Teatrze Szekspirowskim, w piątek 30 maja o godz. 18:30 w koncercie pod wszystko mówiącą nazwą +HAYDN EXTREME. To będzie wyjątkowe wydarzenie nie tylko ze względu na prezentowane dzieła, ale również ze względu na formułę koncertu i wykonawców, wystąpi bowiem krakowski zespół o międzynarodowej renomie Capella Cracoviensis pod kierownictwem Jana Tomasza Adamusa. Artyści zadebiutują jednocześnie na naszym festiwalu i w Gdańsku, bo nie mieli do tej pory okazji zagrać w nadmotławskim grodzie w ciągu całej swojej 55-letniej historii. Ze względu na wykorzystanie sceny elżbietańskiej liczba miejsc będzie ograniczona, warto więc zawczasu zdecydować się na zakup biletu.
Cynk to instrument, który towarzyszy nam na festiwalu od czasu do czasu. Nie jest to dziwne, gdyż w szesnastym i siedemnastym wieku był instrumentem bardzo popularnym, na tyle, że nawet na przepięknej manierystycznej szafie organowej w kościele Św. Trójcy znajduje się przedstawienie malarskie anioła i płaskorzeźba diabła grających na tym instrumencie. W tym roku będziemy mieli, aż dwa razy przekonać się o tym, czy jest to instrument anielski, czy diabelski. Pierwszy z tych koncertów, a czwarty w kolejności we wiosennej edycji festiwalu ORGANy PLUS+® 2025 pod nazwą + CORNETTO I odbędzie się w najlepszym miejscu do tego typu muzyki w Polsce, czyli we franciszkańskim kościele Św. Trójcy w Gdańsku w sobotę 31.05 o godz. 19:00. Wystąpi dla nas duet, który współpracuje ze sobą od lat, ponieważ obaj artyści to wykładowcy słynnej szwajcarskiej szkoły muzyki dawnej Schola Cantorum Basiliensis w Bazylei. Tobias Lindner na organach oraz Frithjof Smith na cynku przedstawią nam premierowy koncert prezentujący kompozycje Włochów, którzy działali na północ od Alp. Niektórzy z prezentowanych twórców, jak Tarquinio Merula, zawędrowali nawet do Polski. To będzie z pewnością niezwykle słoneczna podróż muzyczna. Partnerem również tego koncertu będzie Fundacja Współpracy Polsko-Niemieckiej.
Wiosenna edycja festiwalu ORGANy PLUS+® zakończy się bachowskim koncertem z gdańskim akcentem pod znamiennym tytułem + GOLDBERG. Nazwisko Goldberga w powszechnej świadomości jest szeroko znane. Któż bowiem z melomanów nie słyszał co najmniej słynnej arii z Wariacji Goldbergowskich J.S.Bacha? Jednak jeszcze zbyt mało ludzi wie, że Johann Gottlieb Goldberg był z pochodzenia gdańszczaninem i nie tylko wsławił się tym, iż jako uczeń Bacha i podopieczny hrabiego Keiserlinka jako pierwszy wykonywał zamówione wariacje, ale był także uzdolnionym kompozytorem. Niestety zmarł na gruźlicę w wieku 29 lat. Niemiecki organista i klawesynista Jörg Halubek (Niemcy), profesor Akademii Muzycznej w Stuttgarcie, już kilka lat temu prezentował w Gdańsku Wariacje Goldbergowskie BWV 988 w wersji oryginalnej – klawesynowej. Tym razem jednak specjalnie na nasz festiwal przygotował autorską wersję organową, którą zaprezentuje we franciszkańskim kościele Świętej Trójcy w Gdańsku w dniu 1 czerwca o godz. 15:30. To będzie z pewnością fantastyczny prezent na Dzień Dziecka – dziecka w każdym z nas. I jedyna okazja, żeby przekonać się jak brzmi ten utwór na organach. Kościół Św. Trójcy jest ogromny, miejsca jest sporo, a więc każdy się zmieści. Takiej okazji nie można pominąć, zachęcamy bardzo do uczestnictwa w tym wydarzeniu. Tym koncertem definitywnie zamykamy wiosenną edycję Festiwalu. Wyłącznym partnerem tego koncertu będzie Fundacja Współpracy Polsko-Niemieckiej.
Festiwal ORGANy PLUS+® 2025 powróci do nas jak zwykle wczesną jesienią. Miejmy nadzieję, że cztery miesiące przerwy nie będą całą epoką w dziejach ludzkości, tylko dadzą nam odetchnąć i pozwolą przygotować się dobrze do kolejnej porcji wyśmienitej muzyki wybranej specjalnie na nasz Festiwal. Czeka nas wiele premier i kolejne mocne debiuty. Miłośnicy dawnej gdańskiej kultury będą mieli kolejną okazję zapoznać się z twórczością Pucklitza, zawitamy na dwór cesarski w Wiedniu i Grazu, a także do elżbietańskiej opery. Po raz kolejny pojawi się puzon w kontekście organów, tym razem jako instrument wiodący, a całość zakończy świeży słoneczny powiew włoskiej bryzy, która rozświetli i ogrzeje nam na moment zmierzch babiego lata.
Światowej sławy wykonawcy, oryginalne dawne instrumenty, dawne techniki wykonawcze, niezmieniona od stuleci akustyka gotyckiego kościoła św. Trójcy oraz niezwykłe wnętrze Gdańskiego Teatru Szekspirowskiego, oryginalne umiejscowienie muzyków na jedynym w Polsce lektorium i na scenie elżbietańskiej, wreszcie muzyka nie słyszana nigdzie indziej w Polsce sprawią, że wejdziemy w sytuację uczestnika wydarzeń muzycznych sprzed wieków, a nawet staniemy się świadkami zupełnie nowych zdarzeń muzycznych.
Zapraszamy do kościoła Świętej Trójcy i Gdańskiego Teatru Szekspirowskiego!
prof. dr hab. Andrzej Szadejko
dyrektor artystyczny festiwalu ORGANy PLUS+®
Dyrektor
Andrzej Szadejko,
kompozytor, dyrygent, organista, organizator życia muzycznego.
Studiował grę organową w gdańskiej Akademii Muzycznej pod kierunkiem prof. Leona Batora, ukończył z wyróżnieniem Akademię Muzyczną w Warszawie w klasie organów prof. Joachima Grubicha i Hochschule für Alte Musik
Schola Cantorum Basiliensis w klasie organów Jean-Claude Zehndera.
W Schola Cantorum Basiliensis ukończył także z wyróżnieniem naukę śpiewu w klasie Richarda Levitta oraz kurs kompozytorski u Rudolfa Lutza.
Uczestniczył aktywnie w 30 mistrzowskich kursach organowych, klawesynowych i na pianoforte w Polsce, Niemczech, Holandii i Szwajcarii.
Jest finalistą i laureatem konkursów organowych w Rumii, Gdańsku, Warszawie, Odense/DK i Brugge/B.
W roku 2002 obronił przewód doktorski w Akademii Muzycznej w Łodzi, a w 2012 uzyskał tytuł naukowy doktora habilitowanego sztuk muzycznych w Akademii Muzycznej w Poznaniu. W roku 2021 otrzymał tytuł profesora sztuk muzycznych.
Był stypendystą Miasta Basel (Szwajcaria), Rapps-Stiftung (Szwajcaria), Doms-Stiftung (Szwajcaria), Organ Summer Academy w Haarlem (Holandia), Instytutu Muzyki i Tańca, Instytutu Adama Mickiewicza, Prezydenta Miasta Gdańska, Marszałka Województwa Pomorskiego, Fundacji Kultury.
Od roku 1994 regularnie koncertuje w Polsce, Europie, a także w USA ( wykonał ponad 600 koncertów) jako solista, kameralista i dyrygent. Oprócz organowej działalności koncertowej zajmuje się także komponowaniem. W 2011 roku nakładem wydawnictwa muzycznego Polihymnia w ramach Stypendium Marszałka Województwa Pomorskiego dla Młodych Twórców ukazało się wydanie Missa Brevis na chór 8-głosowy a’cappella jego autorstwa, a w latach 2018/2019 cztery zbiory kompozycji organowych w wydawnictwie Akademii Muzycznej w Gdańsku. Autor licznych kompozycji organowych solowych i kameralnych, których premiery miały miejsce w Polsce, Danii, Niemczech, Szwajcarii, USA, Wielkiej Brytanii, Norwegii, Rosji.
Obecnie jest profesorem w Katedrze Muzyki Kościelnej Akademii Muzycznej w Gdańsku, gdzie wykłada grę na organach i realizację basso continuo. Prowadził wykłady i kursy interpretacji muzyki organowej w Polsce, ponadto na wydziale muzycznym Politechniki w Oulu w Finlandii, Wydziale Muzykologii Uniwersytetu w Greifswaldzie, oraz na University of Michigan w Ann Arbor w USA, Akademii Muzycznej w Wilnie.
Jest autorem organologicznych koncepcji rekonstrukcyjnych oraz sprawował nadzór nad odbudową historycznych organów, m.in. Mertena Friese (1618) w kościele Franciszkanów p/w św. Trójcy w Gdańsku, Johanna Rohdego (1760) w kościele Św. Jana w Gdańsku, Eduarda Witteka (1911) w kościele Salezjanów pw. Św. Jana Bosko w Gdańsku-Oruni, oraz w kościele Franciszkanów w Wilnie. Jest konsultantem wielu projektów organowych w całej Polsce i za granicą (Litwa, Belgia). Jest kuratorem organów w Centrum Św. Jana w Gdańsku.
Współpracuje z Biblioteką Gdańską PAN jako koordynator projektu Muzyczne Dziedzictwo Miasta Gdańska w opracowaniu nagrań i druków muzykaliów gdańskich.
Jest szefem i założycielem zespołu wokalno-instrumentalnego GOLDBERG BAROQUE ENSEMBLE z którym nagrywa premierowe wykonania gdańskich kantat kompozytorów osiemnastowiecznych.
Jako solista i dyrygent ma na swoim koncie 30 wydawnictw płytowych dla wytwórni polskich (Sarton, Dux, Acte Prealable, Ars Sonora) i niemieckich ( Motette-Psallite, MDG). Płyty z serii „Muzyczne Dziedzictwo Miasta Gdańska. Gdańskie Królestwo Kantat” były wielokrotnie nominowane do nagrody FRYDERYK i SZTORM.
Obecnie jest szefem artystycznym serii MUSICA BALTICA i GDAŃSK ORGAN LANDSCAPE w renomowanej wytwórni niemieckiej MDG, której poszczególne wydawnictwa są wielokrotnie nominowane do nagrody FRYDERYK i OPUS KLASSIK. W 2022 roku otrzymał nagrodę OPUS KLASSIK w kategorii Najlepsze Premiera Światowa za album MUSICA BALTICA 9. Johann Daniel Pucklitz – Oratorio Secondo.
Autor wielu opracowań naukowych i artykułów drukowanych w periodykach polskich i zagranicznych.
W roku 2011 nakładem wydawnictwa Akademii Muzycznej w Gdańsku ukazała się książka poświęcona twórczości dwóch uczniów Jana Sebastiana Bacha, działających nad Bałtykiem p.t. „Styl i Interpretacja w utworach organowych Friedricha Christiana Mohrheima (1719?-1780) i Johanna Gottfrieda Müthela (1728-1788). Zagadnienia wykonawcze i stylistyczne muzyki organowej w regionie południowego Bałtyku w osiemnastym wieku”. W roku 2015 w ramach programu „Muzyczne Białe Plamy” w Instytucie Muzyki i Tańca zrealizował opracowanie naukowe dotyczące manuskryptu z 517 fugami gdańskiego organisty Daniela Magnusa Gronaua, które stało się podstawą dla wydania podręcznika do basso continuo, kontrapunktu, improwizacji i kompozycji oraz transkrypcji manuskryptu w języku polskim w roku 2017, jak również w wersji angielsko-niemieckiej w roku 2016. Jest głównym autorem monografii dotyczącej organów we franciszkańskim kościele Św. Trójcy w Gdańsku wydanej w 2018 roku.
Autor audycji Organy Nieograne w Programie Drugim Polskiego Radia.
Organizator i autor wielu formatów artystycznych i festiwali: Festiwal Młodych Wokalistów i Organistów w Bydgoszczy, Festiwal ORGANy PLUS+ w Gdańsku, cykl Koncerty dla Gdańszczan, happeningi dla dzieci Popiszczmy Razem, konkurs plastyczny „…i zagrały organy”, Pomerania 2008 – międzynarodowe spotkania budowniczych organów, GdO Tagung 2018 – Międzynarodowy Zlot Miłośników Organów, festiwal „Moniuszko w Kościołach Warszawy”, MONIUSZKO_150 VILNIUS-BERLIN.
Program
Wykonawcy
Krzysztof Urbaniak
+
BIOGRAFIA
Veronika Skuplik
+
BIOGRAFIA
Marta Wróblewska
+
BIOGRAFIA
Simen Van Mechelen
+
BIOGRAFIA
Jan Tomasz Adamus
+
BIOGRAFIA
Capella Cracoviensis
+
BIOGRAFIA
Tobias Lindner
+
BIOGRAFIA
Bork-Frithjof Smith
+
BIOGRAFIA
Jörg Halubek
+
BIOGRAFIA
Alina Mądry
+
BIOGRAFIA
ANDRZEJ SZADEJKO
+
BIOGRAFIA
Nasze media
Miejsca
Gdański Teatr Szekspirowski
Gdański Teatr Szekspirowski powstał w miejscu, gdzie w XVII wieku funkcjonował budynek Szkoły Fechtunku, wzorowany na londyńskim Teatrze Fortune. Był to pierwszy publiczny teatr ówczesnej Rzeczypospolitej. Wyposażony w scenę typu elżbietańskiego i podobny do licznych teatrów angielskich epoki Elżbiety I, służył on zarówno do ćwiczeń i zawodów szermierczych, jak i do wystawiania przedstawień. Do gdańskiego teatru przyjeżdżali regularnie m.in. wędrowni aktorzy angielscy, by wystawiać w Gdańsku sztuki angielskich dramaturgów – a wśród nich Szekspira. Budynek obecnego teatru stoi w miejscu XVII-wiecznego pierwowzoru. Wnętrze Sali Głównej teatru jest rekonstrukcją dawnego gdańskiego teatru elżbietańskiego. Dzięki nowoczesnej technologii wnętrze jest adaptowalne – możliwe jest uzyskanie różnych typów scen: klasycznej włoskiej, elżbietańskiej (wysuniętą w kierunku widowni, gdzie publiczność na parterze stoi wokół sceny), sceny-areny i innych. Otwierany dach to kolejny cud techniki, umożliwiający wystawianie spektakli przy świetle dziennym, w duchu renesansowej tradycji. Autorem projektu jest Włoch – Renato Rizzi, który drewniane wnętrze budynku umieścił w ciężkiej ceglanej bryle. Teatr otwarto we wrześniu 2014. Otwierany w 3 minuty dach umożliwia pokazywanie spektakli przy świetle dziennym pod gołym niebem (w warunkach „elżbietańskich”). Teatr ma kubaturę ponad 53 tys. m³, powierzchnię całkowitą ponad 12 tys. m², użytkową prawie 8 tys. m². W budynku zastosowano takie rozwiązania techniczne, jak ruchomy system zapadni sceny i widowni. Wnętrze jest adaptowalne, w zależności od układu sceny i widowni, teatr może pomieścić do 600 osób (przy ustawieniu teatralnym) lub do 1000 osób (przy ustawieniu koncertowym).
Klasztor OO. Franciszkanów
Kompleks franciszkańskich zabudowań klasztornych położony jest na Starym Przedmieściu, w bezpośrednim sąsiedztwie głównych atrakcji turystycznych Starego Miasta w Gdańsku. Należący ponownie do Franciszkanów Kościół św. Trójcy (i św. Anny) jest doskonale widoczny przy wjeździe do Gdańska od strony południowej, a jego więźba dachowa z wieżyczką-sygnaturką jest dominującym elementem panoramy starego miasta od strony południowej.
Historia budowli sięga XIV wieku i początków działalności franciszkanów w Gdańsku. W wieku XVI w zabudowaniach poklasztornych stworzono sławne gimnazjum i pierwszą bibliotekę publiczną. W wieku XIX w murach klasztornych powstało muzeum historii naturalnej. Po drugiej wojnie światowej, mimo oporów komunistycznych władz państwowych, Franciszkanie powrócili do części kompleksu zamykając tym samym pewien etap historii tego miejsca.
Kościół św. Trójcy to jeden z trzech oryginalnie zachowanych od zniszczeń wojennych kościołów gdańskich. Jest to gotycka budowla, w typie halowym złożona z dwóch części:
trójnawowego kościoła głównego i jednonawowego prezbiterium. Obie części są przedzielone lektorium z 1488 roku. Jest to jedyna tego typu oryginalnie zachowana konstrukcja w Polsce. Niespotykane właściwości akustyczne zapewniają gotyckie sklepienia kościoła głównego, podtrzymywane na wysokości 22,65 m przez 10 masywnych filarów rozstawionych w dwóch szeregach co 5 metrów. Szerokość trzech naw to 29,1 metrów, a długość kościoła głównego (50,7 m) wraz z prezbiterium sięga 82 metrów. W konstrukcji bryły budowli kościelnej zwraca uwagę asymetryczne zgięcie osi prezbiterium względem osi kościoła głównego. Organy są umiejscowione na dwóch przylegających do siebie balkonach po południowej stronie lektorium na przecięciu kościoła głównego i prezbiterium, w transepcie. Składają się z trzech szaf, w których umieszczono piszczałki. Jest to jedyne tego typu rozwiązanie architektoniczne w Polsce i jedno z kilku podobnych na świecie.
Temu najprawdopodobniej zawdzięczany doskonałe warunki akustyczne do realizacji przedsięwzięć muzycznych, których forma ograniczona jest tylko wyobraźnią i pomysłowością organizatora.
Kościół Świętego Jana Bosko na Oruni
Pierwsza drewniana kaplica została wzniesiona przez Krzyżaków na Oruni prawdopodobnie w I połowie XV wieku. W 1571 została ona rozbudowana i konwertowana na kościół luterański, który w roku 1577 spłonął. Dopiero w roku 1608 zapoczątkowano budowę nowego kościoła, a w roku 1684 dobudowano wieżę. W wyniku kolejnej przebudowy, zakończonej 13.06.1764 roku, rozbudowano zachodnią i północną część świątyni.
3 września 1813 kościół został podpalony przez oblegające Gdańsk wojska rosyjskie. Dopiero w roku 1820 dzięki osobistemu i finansowemu zaangażowaniu radcy handlowego Hoenego, który był posiadaczem dużych terenów na Oruni rozpoczęto budowę dzisiejszej światyni według projektu nadwornego cesarskiego architekta – Karla Friedricha Schinkla z Berlina. Powstała ceglana neogotycka bryła kościoła wraz ze smukłą wieżą, zwieńczoną ostrym hełmem z rzadko spotykanymi pozornymi, „gotyckimi” sklepieniami wykonanymi z drewna i pokrytymi warstwą tynku kształtującą żebra i konsole wspartymi na 8 drewnianych filarach podtrzymujących również emporę biegnącą wzdłuż ścian bocznych, łączącą się nad wejściem głównym, na której umieszczono później organy. Nowy oruński kościół konsekrowano 5 października 1823 r. Friedrich Hoene m.in. właściciel terenu, na którym obecnie znajduje się Park Oruński, ufundował ołtarz główny, dwa ołtarze boczne i organy.
Kościół trwał w dobrej kondycji do roku 1945, kiedy to nacierające wojska radzieckie ponownie go zniszczyły. Pomimo jednak uszkodzenia dachu, wieży i okien, z których powypadały maswerki i witraże świątynia nie uległ tak ogromnej dewastacji, jak większość budynków sakralnych w samym mieście.
Po wojnie budynek kościoła na Oruni został przez ówczesnego biskupa gdańskiego Karola Marię Spletta przydzielony salezjanom, jako kościół rektorski, a 15 lipca 1994 roku kościół stał się kościołem parafialnym, odłączając się od pobliskiej parafii na Starych Szkotach.
Kościół parafialny pw. Bożego Ciała
Kościół parafialny pw. Bożego Ciała – to świątynia dwukondygnacyjna, obejmująca kościół dolny, liczący ok. 1200 m2 i górny, liczący ok. 2000 m2. Nowoczesną bryłę o kształcie wycinka okręgu, który zbiega się ku prezbiterium, nakrywa dach składający się z czterech niezależnych części, pokryty szwedzką blachodachówką. Nad prezbiterium góruje wieża, zwieńczona 18-metrowym krzyżem podświetlanym nocą, o fasadzie wyłożonej aluminiowymi panelami, a od podstawy do wysokości trzeciego metra – granitem, od frontu – klinkierem. Pozostałe elewacje są otynkowane białym akrylowym tynkiem, a w dolnej części obłożone cegłą klinkierową. Ogromne dwie powierzchnie okien w ścianach bocznych górnego kościoła o łącznej powierzchni 260 m2, ujęte są aluminiowymi ramami, a w jednej z nich zamontowane są już witraże.
Miejscem codziennej, wspólnej modlitwy jest kościół dolny. Na ścianie ołtarzowej usytuowana jest płaskorzeźba Pana Jezusa. W prezbiterium stoi figura Matki Bożej zaprojektowana i wykonana przez panią Krystynę Kręcicką, autorkę także Drogi Krzyżowej.Po prawej stronie ustawione są ołtarze boczne; od tyłu: pierwszy – z wizerunkami św. Ojca Pio i relikwiami św. Maksymiliana M. Kolbego oraz figurą św. Franciszka z Asyżu, drugi – z obrazem Matki Bożej Częstochowskiej i figurą Matki Bożej Fatimskiej, trzeci – Miłosierdzia Bożego z obrazem tytularnym oraz relikwiami i portretem św. Faustyny, czwarty – Matki Bożej Nieustającej Pomocy z obrazem tytularnym i figurą św. Józefa oraz ostatni, przy prezbiterium – z wizerunkami bł. ks. Jerzego Popiełuszki i bł. Jana Pawła II. W dolnej kondygnacji są też: kaplica św. Wojciecha z ołtarzem papieskim oraz tzw. boczna kaplica.
Niedzielne Msze święte odbywają się w kościele górnym, do którego można wejść przez pięcioro drzwi i dalej przez kruchty-przedsionki, nad którymi góruje balkon chóru o powierzchni 610 m2. Przez jedne boczne drzwi można także wejść do kaplicy bocznej górnego kościoła, gdzie będzie kaplica adoracji Najświętszego Sakramentu. Kościół górny ujmuje szlachetną elegancją, harmonią i spokojem. Szczególny charakter wywyższonego kilkoma stopniami prezbiterium podkreśla biały marmur na posadzce oraz marmurowy ołtarz, ambonki, chrzcielnica i świeczniki. Doskonale dopełnia go jasna, granitowa posadzka (Cashmir gold i Cashmir white) – z dyskretnym mozaikowym wzorem w nawie głównej. Podstawowym ornamentem przestronnego i jasnego wnętrza są ogromne okna witrażowe, dotąd zamontowane w prezbiterium i lewej ścianie kościoła. Kościół Bożego Ciała na Morenie jest drugim co do wielkości kościołem Archidiecezji Gdańskiej. Oprócz funkcji liturgicznych jest on znakomitym miejscem na koncerty.
Centrum Św. Jana w Gdańsku
Pierwsza wzmianka o istnieniu niewielkiej kaplicy pod wezwaniem św. Jana pojawiła się w 1358. Od około 1360 do ok 1546 roku trwała budowa trójnawowej gotyckiej świątyni w typie halowym, jednak aż do końca osiemnastego wieku konstrukcja kościoła była wzmacniana z zewnątrz ze względu na niestabilną statykę. W latach 1463–1465 kościół otrzymał sklepienia gwiaździste, a w 1612 roku pojawił się tam jeden z największych europejskich kamiennych ołtarzy autorstwa Abrahama van den Blocke’a, zachowany do dziś. W latach 1680-1690 przy północnej stronie transeptu powstała biblioteka fundacji Zachariasza Zappio. W marcu 1945 kościół spłonął. Zniszczeniu uległy więźba dachowa, dach, okna i posadzka, naruszona została konstrukcja, a także bliźniacze kamieniczki barokowe przy południowej ścianie prezbiterium. Po zakończeniu działań wojennych wypalony budynek kościoła przykryto dachem i zabezpieczono jego cenne sklepienia. Samą świątynię przeznaczono na lapidarium i nie został objęty planową rekonstrukcją Głównego Miasta, a większość jego wyposażenia została przeniesiona do Kościoła Mariackiego w Gdańsku. Kościół nie został po wojnie przejęty na cele kultu religijnego, przez wiele lat niszczał, stanowił także scenografię dla filmów wojennych skutkiem czego popadał w dalszą ruinę. W 1960 gmina ewangelicka zrezygnowała z własności świątyni, ale dopiero w 1991 kościół formalnie przekazano diecezji gdańskiej.
Nadbałtyckie Centrum Kultury w Gdańsku na podstawie umowy z Archidiecezją Gdańską jako użytkownik kościoła św. Jana od 1995 roku zarządza jego odbudową, konserwacją i adaptacją na Centrum Kultury – Centrum św. Jana. Odbudowa organów Johanna Rhodego jest największym elementem II etapu projektu rewaloryzacji i adaptacji kościoła, i została dofinansowana w ramach projektu „Rewaloryzacja i adaptacja kościoła św. Jana w Gdańsku na Centrum Św. Jana – etap II”, w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Pomorskiego na lata 2014-2020, współfinansowanego z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego.
Organy
O organach w kościele św. Trójcy w Gdańsku
Organy w kościele św. Trójcy w Gdańsku są ewenementem konstrukcyjnym, architektonicznym i muzycznym na skalę światową. Są jednym z najważniejszych instrumentów w Europie, promieniującym już teraz na całą kulturę muzyczną regionu. Jest to jedyny tego typu instrument w Polsce i w Europie.
Instrument spełnia funkcje liturgiczne, koncertowe, oświatowe, edukacyjne i badawcze w różnych programach przeznaczonych dla dzieci, młodzieży i specjalistów w wielu dziedzinach sztuki i techniki.
Projekt odbudowy wielkich organów zakłada odtworzenie stylistyki i technik budownictwa właściwych dla siedemnasto- i osiemnastowiecznego Gdańska.
Zachowanie większości elementów drewnianych szaf organowych (ok. 66% szafy głównej i pozytywu oraz 90% prospektu pedałowego), o wielkiej wartości historycznej i artystycznej, umożliwiło zrekonstruowanie ich w kształcie pierwotnym – zachowując stylistykę manierystyczną empory, szafy głównej i Rückpositivu, oraz stylistykę barokową balkonu i prospektu pedałowego. Zinwentaryzowane elementy poddane były pracom konserwatorskim i odtworzeniowym, a następnie użyte do odbudowy elementów architektonicznych empory i prospektów organowych. Prace odbywały się pod nadzorem konserwatorskim i organmistrzowskim.
Odbudowa organów w kościele św. Trójcy ma podstawowe znaczenie dla rozwoju kulturalnego kompleksu klasztornego. Jest to największy i jeden z ostatnich obecnie restaurowanych i rekonstruowanych zabytków ruchomych Gdańska.
Celem odbudowy organów Mertena Friese, było przywrócenie ich kształtu i charakteru, jaki instrument miał po ostatniej przebudowie z okresu baroku z połowy XVIII-go wieku, dokonanej przez gdańskiego organmistrza Rudolpha Dalitza.
Odtworzenie instrumentu nastąpiło przy użyciu technik budownictwa organowego właściwych dla epoki, w której organy były budowane. Powstał instrument o kształcie i możliwościach niespotykanych, a wręcz niemożliwych do uzyskania w innych miejscach w Polsce. W barokowym kształcie organy nawiązują do tradycji budownictwa organowego charakterystycznego dla krajów basenu Morza Bałtyckiego i tworzą ważne ogniwo odtworzenia kultury rzemieślniczej kręgu hanzeatyckiego, w takich miastach, jak Hamburg, Stralsund, Kopenhaga, Göteborg, Sztokholm czy Ryga.
Odbudowa, tak dużego i ważnego dla kultury muzycznej regionu i Polski, instrumentu ma wiele unikalnych cech. Przede wszystkim konstrukcja instrumentu składającego się z kilku prospektów nie ma sobie podobnych na całym świecie. Ponadto organy są umiejscowione na swoim dawnym miejscu, na balustradzie po południowej stronie prezbiterium, przy lektorium. Jest to jedyne tego typu rozwiązanie konstrukcyjne na świecie. W żadnym innym kościele w Polsce i w Europie nie istnieje tak duże lektorium z przylegającymi do niego organami, mogące pomieścić chór i orkiestrę. Daje to praktycznie nieograniczone możliwości wykorzystania wnętrza kościoła św. Trójcy dla celów muzycznych, nadając tym produkcjom dodatkowy walor wykonawstwa zgodnego z historycznymi praktykami muzycznymi.
Całkowita rekonstrukcja organów umożliwia wykonywanie koncertów kameralnych-instrumentalnych i wokalnych (w prezbiterium), kameralnych-instrumentalnych i wokalnych z organami (lektorium), oraz dużych koncertów symfonicznych i oratoryjno-kantatowych (główny kościół). Usytuowanie wykonawców i słuchaczy zależy tylko od charakteru koncertu, liczby słuchaczy i rodzaju repertuaru.
Projekt został ukończony w maju 2018 roku, a organy już teraz służą nie tylko celom liturgicznym czy koncertowym, ale również edukacyjnym i naukowym.
Krótka historia instrumentu
| 1616-1618 | – prawdopodobnie Merten Freise buduje organy |
| 1697 | – Georg Nitrowski wykonuje Cimbelstern |
| 1703 | – Tobias Lehmann przebudowuje instrument i dobudowuje szafę pedałową |
| 1757 | – ostatnia barokowa przebudowa instrumentu przez Rudolpha Dalitza |
| 1914 | – instrument zostaje rozbudowany i spneumatyzowany przez firmę organmistrzowską Otto Heinrichsdorfa |
| 1943 | – demontaż organów w czasie Drugiej Wojny Światowej |
| 1960 | – częściowa rekonstrukcja balkonu pedałowego i budowa pneumatycznego instrumentu przez firmę Ryszarda Plenikowskiego z Kartuz |
| 2008 | – początek rekonstrukcji zabytkowych szaf organowych |
| 2013 | – odbudowa pierwszej sekcji instrumentu – Rückpositivu przez firmę organmistrzowską Kristiana Wegscheidera z Drezna we współpracy z Szymonem Januszkiewiczem z Niedalina |
| 2015 | – zakończenie rekonstrukcji wszystkich elementów zabytkowych szaf organowych |
| 2017 | – odbudowa kolejnych sekcji organowych – Gross Pedal, Klein Pedal, Brustwerk |
| 2018 | – odbudowa sekcji głównej – Hauptwerk i zakończenie projektu. |
O organach Johanna Friedricha Rhodego
W roku 2019, po 77 latach powracił na swoje dawne miejsce w zrekonstruowanej formie jeden z najświetniejszych instrumentów osiemnastowiecznej Europy, którego nowoczesne rozwiązania technologiczne były w tamtym czasie przez znawców stawiane za wzór dla innych instrumentów. 30-głosowy instrument powstał oryginalnie wraz z chórem muzycznym w latach 1760-61 jako drugi instrument pomocniczy dla wielkich organów głównych, których prospekt znajduje się obecnie w Bazylice Mariackiej. Budowniczym tego najnowocześniejszego instrumentu w owym czasie w Europie był Johann Friedrich Rhode, prawdopodobnie uczeń Andreasa Hildebrandta z Gdańska, współpracownik Christiana Obucha na Pomorzu i Warmii, oraz Jonasa Grena i Petera Strahla w Szwecji. Przepiękną snycerkę i oprawę rzeźbiarską prospektu organowego wykonał Johann Heinrich Meissner, jeden z najwybitniejszych rzeźbiarzy działających nad Bałtykiem. Szczęśliwie ten bogato rzeźbiony i złocony prospekt organowy dzięki ewakuacji w latach 1943-44 zachował się w całości. Instrument musiał zostać jednak odtworzony. Główna ideą, która przyświecała tej realizacji była maksymalna wierność oryginałowi, co udało się osiągnąć niemal w 100 % dzięki profesjonalnej pracy firmy konserwatorskiej p. Jacka Dyżewskiego Dart z Gdańska oraz konsorcjum polsko-belgijskiemu firm organmistrzowskich Guido Schumachera z Eupen w Belgii i Szymona Januszkiewicza z Pruszcza Gdańskiego. Intonacja i strojenie zostały powierzone wybitnemu organmistrzowi z Łotwy – Janisowi Kalninsowi. Całość projektu była prowadzona przez Iwonę Berent – kustosza kościoła Św. Jana, która od wielu lat kieruje konsekwentnie rewitalizacją całego kościoła oraz dr hab. Andrzeja Szadejko – autora badań i koncepcji rekonstrukcji organów, który pełnił nadzór nad projektem, a obecnie jest kuratorem instrumentu.
Krótka historia instrumentu
| 1560-1564 | – pierwsze znane nam organy boczne zbudowane w nawie południowej przez Hansa Behrendta |
| 1642 | – kolejny instrument zbudowany przez Michaela Fischera. |
| 1688 | – przeniesienie organów bocznych do nawy północnej. |
| 1760-1761 | – nowe organy Johanna Friedricha Rhodego z nowym chórem muzycznym zbudowane w miejsce poprzedniego instrumentu. |
| 1912 | – nowe 17-głosowe pneumatyczne organy Eduarda WItteka zbudowane w historycznej szafie organowej |
| 1943-1944 | – demontaż barokowego prospektu i empory organowej |
| 1945 | – zniszczenie kościoła i organów pneumatycznych |
| 2017-2019 | – rekonstrukcja barokowo-klasycznych organów przez konsorcjum firm Guido Schumachera i Szymona Januszkiewicza |
O organach w kościele Św. Jana Bosko na Oruni
Historia najmniejszego z instrumentów festiwalowych jest bardzo zawiła. Przez długi czas pierwotne autorstwo instrumentu przypisywano w literaturze Johannowi Hellwigowi z roku 1611. Jednak w trakcie niedawnej renowacji odkryto, że mechaniczny 20-głosowy instrument oryginalnie powstał w roku 1749 w warszatacie słynnego gdańskiego organmistrza – Andreasa Hildebrandta dla nieistniejącego już kościoła szpitalnego, który kolejny raz odbudowano w 1734 roku tuż za murami Gdańska. Z tej okazji 8 czerwca 1749 roku w trakcie poświęcenia nowowybudowanych organów wykonano uroczystą kantatę Johanna Daniela Pucklitza, gdańskiego kompozytora – Saget dank allezeit, która zachowała się w zbiorach Biblioteki Gdańskiej. Kościół ten został ponownie zniszczony w 1807 roku przez wojska francuskie, a zdewastowany instrument wraz z szafą zdemontował i przechował gdański organmistrz Christian Ephraim Ahrendt. W roku 1824 używając oryginalnych elementów zorganów Hildebrandta, Ahrendt zbudował na chórze oruńskiej świątyni nowy instrument przystosowując go wizualnie do neogotyckiego wystroju wnetrza. W dwudziestym wieku instrument ulegał wielokrotnym przebudowom. Najpierw w 1911 w barokowej szafie Eduard Wittek wybudował nowe 17-głosowe organy pneumatyczne, a następnie w latach 1986 Wawrzyniec Rychert, a w latach 2000 inni nieuprawnienie ludzie zmieniali częściowo dyspozycję instrumentu oraz parametry techiczne doprowadzając do jego dewastacji.
Dzięki inicjatywie księdza Mariusza Słomińskiego, proboszcza parafii pw. Św. Jana Bosko na Oruni w latach 2017-18 zrealizowano projekt renowacji i częściowej rekonstrukcji neoromantycznych organów pneumatycznych elbląskiej firmy Eduarda Wittka ufundowanych w 1911 roku dla tutejszego kościoła przez rodzinę Hoene. Program dwuletnich prac obejmował renowację i konserwację szafy organowej oraz przywrócenie oryginalnego neoromantycznego kształtu instrumentu sprzed ponad stu lat. W prace pod nadzorem dr hab. Andrzeja Szadejko zaangażowana była firma organmistrzowska Szymona Januszkiewicza z Pruszcza Gdańskiego i pracownia konserwatorska pani Jolanty Pabiś-Ptak oraz ich współpracownicy. Konserwacja organów była wspierana finansowo z ofiar parafian oraz ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego i Miasta Gdańska.
Obecnie jest to jedyny jednorodny stylistycznie instrument neoromantyczny na całym Pomorzu.
Krótka historia instrumentu
| 1749 | – nowe organy Andreasa Hildebrandta w odbudowanym Lazaretkirche za murami miasat Gdańska |
| 1807 | – demontaż pozostałości organów przez gdańskiego organistrza Christiana Ephraima Ahrendta |
| 1824 | – budowa nowego instrumentu z uzyciem elementów starego w kościele na Oruni |
| 1911 | – Eduard Wittek buduje nowe organy pneumatyczne w barokowej szafie. |
| 1986 | – Wawrzyniec Rychert przebudowuje instrument w duchu Orgelbewegung |
| Lata 2000 | – dewastacja instrumentu przez samozwańczych organmistrzów |
| 2017-2018 | – renowacja i częściowa rekonstrukcja organów Witteka przez Szymona Januszkiewicza z Pruszcza Gdańskiego |
Projekt dyspozycji organów do kościoła Bożego Ciała w Gdańsku-Morenie
Organy zostały zbudowane w roku 2023 przez zakład organmistrzowski Zdzisława Mollina w Odrach według koncepcji prof. dr hab. Bogusława Grabowskiego.
Galeria
Festiwal ORGANy PLUS+ 2022
+Buxtehude
Organizacja
Bilety dostępne są na godzinę przed rozpoczęciem koncertu (płatność gotówką) lub online przez Bilety24.
Cennik biletów:
28.05 – 30 / 50 PLN
29.05 – wstęp wolny
30.05 – 40 / 60 · 60 / 90 · 90 / 110 PLN
31.05 – 30 / 50 PLN
1.06 – 50 / 70 PLN
Karnet na wszystkie dni: 140 / 220 PLN
Bilety ulgowe przysługują:
- studentom (z ważną legitymacją)
- posiadaczom Karty do Kultury
- posiadaczom KARTY DUŻEJ RODZINY
- Patronom Piszczałek
Wejście bezpłatne na podstawie wejściówki wydawanej na miejscu koncertu przysługuje:
- uczniom i studentom szkół i uczelni artystycznych (z ważną legitymacją)
- rencistom i emerytom (z ważną legitymacją)
Kontakt
Organizator:
Stowarzyszenie Przyjaciół Kościoła Św. Trójcy „Dziedziniec” w Gdańsku
ul. Św. Trójcy 4
80-822 Gdańsk
Dyrektor naczelny festiwalu
prof. dr hab. Andrzej Szadejko
info@organyplus.com
Biuro festiwalu
biuro@organyplus.com
tel.kom. 728 376 237
Mecenasi
Partnerzy
Media
Press room
Organy PLUS+ © 2016
designed by monolight.eu
graphics by Beata Czerepak
