Andrzej Szadejko

Kompozytor, dyrygent, organista, organizator życia muzycznego.

Absolwent Akademii Muzycznej w Warszawie i i Hochschule für Alte Musik Schola Cantorum Basiliensis w Bazylei/Szwajcaria. Uczestniczył w 30 mistrzowskich kursach organowych, klawesynowych i na pianoforte w Polsce, Niemczech, Holandii i Szwajcarii. Finalista i laureat wielu konkursów organowych w Polsce i za granicą. Profesor Akademii Muzycznej w Gdańsku. Profesor wizytujący uczelni w Niemczech, Finlandii i USA. Laureat i stypendysta wielu instytucji polskich i zagranicznych. Od roku 1994 regularnie koncertuje w Polsce, Europie, a także w USA jako solista, kameralista i dyrygent.

Oprócz organowej działalności koncertowej zajmuje się także komponowaniem. Ekspert w dziedzinie historycznego budownictwa organowego. Jest konsultantem, bądź sprawuje nadzór nad wieloma projektami organowymi w Polsce, a także na Litwie i w Belgii. Założyciel i szef zespołu Goldberg Baroque Ensemble, z którym nagrywa premierowe wykonania kantat kompozytorów z Pomorza. Jako solista i dyrygent ma na swoim koncie 25 wydawnictw płytowych dla wytwórni polskich i niemieckich wielokrotnie nominowanych do nagrody FRYDERYK oraz OPUS KLASSIK. Obecnie jest szefem artystycznym serii MUSICA BALTICA i GDAŃSK ORGAN LANDSCAPE w renomowanej wytwórni niemieckiej MDG.

Autor wydawnictw monograficznych, a także opracowań naukowych i artykułów drukowanych w periodykach polskich i zagranicznych. Autor audycji „Organy Nieograne” w Programie Drugim Polskiego Radia. Organizator i autor wielu formatów artystycznych i festiwali w Gdańsku i Warszawie: Festiwal ORGANy PLUS+®, cykl Koncerty dla Gdańszczan, happeningi dla dzieci Popiszczmy Razem, konkurs plastyczny „…i zagrały organy”, Pomerania 2008 – międzynarodowe spotkania budowniczych organów, GdO Tagung 2018 - Międzynarodowy Zlot Miłośników Organów, festiwal „Moniuszko w Kościołach Warszawy”.

Klasztor OO. Franciszkanów

Kompleks franciszkańskich zabudowań klasztornych położony jest na Starym Przedmieściu, w bezpośrednim sąsiedztwie głównych atrakcji turystycznych Starego Miasta w Gdańsku. Należący ponownie do Franciszkanów Kościół Św. Trójcy (i Św. Anny) jest doskonale widoczny przy wjeździe do Gdańska od strony południowej, a jego więźba dachowa z wieżyczką-sygnaturką jest dominującym elementem panoramy starego miasta od strony południowej.
Historia budowli sięga XIV wieku i początków działalności franciszkanów w Gdańsku. W wieku XVI w zabudowaniach poklasztornych stworzono sławne gimnazjum i pierwszą bibliotekę publiczną. W wieku XIX w murach klasztornych powstało muzeum historii naturalnej. Po drugiej wojnie światowej, mimo oporów komunistycznych władz państwowych, Franciszkanie powrócili do części kompleksu zamykając tym samym pewien etap historii tego miejsca.
Kościół Św. Trójcy to jeden z trzech oryginalnie zachowanych od zniszczeń wojennych kościołów gdańskich. Jest to gotycka budowla, w typie halowym złożona z dwóch części:
trójnawowego kościoła głównego i jednonawowego prezbiterium. Obie części są przedzielone lektorium z 1488 roku. Jest to jedyna tego typu oryginalnie zachowana konstrukcja w Polsce. Niespotykane właściwości akustyczne zapewniają gotyckie sklepienia kościoła głównego, podtrzymywane na wysokości 22,65 m przez 10 masywnych filarów rozstawionych w dwóch szeregach co 5 metrów. Szerokość trzech naw to 29,1 metrów, a długość kościoła głównego (50,7 m) wraz z prezbiterium sięga 82 metrów. W konstrukcji bryły budowli kościelnej zwraca uwagę asymetryczne zgięcie osi prezbiterium względem osi kościoła głównego. Organy są umiejscowione na dwóch przylegających do siebie balkonach po południowej stronie lektorium na przecięciu kościoła głównego i prezbiterium, w transepcie. Składają się z trzech szaf, w których umieszczono piszczałki. Jest to jedyne tego typu rozwiązanie architektoniczne w Polsce i jedno z kilku podobnych na świecie.
Temu najprawdopodobniej zawdzięczany doskonałe warunki akustyczne do realizacji przedsięwzięć muzycznych, których forma ograniczona jest tylko wyobraźnią i pomysłowością organizatora.

Kościół Świętego Jana Bosko na Oruni

Pierwsza drewniana kaplica została wzniesiona przez Krzyżaków na Oruni prawdopodobnie w I połowie XV wieku. W 1571 została ona rozbudowana i konwertowana na kościół luterański, który w roku 1577 spłonął. Dopiero w roku 1608 zapoczątkowano budowę nowego kościoła, a w roku 1684 dobudowano wieżę. W wyniku kolejnej przebudowy, zakończonej 13.06.1764 roku, rozbudowano zachodnią i północną część świątyni.
3 września 1813 kościół został podpalony przez oblegające Gdańsk wojska rosyjskie. Dopiero w roku 1820 dzięki osobistemu i finansowemu zaangażowaniu radcy handlowego Hoenego, który był posiadaczem dużych terenów na Oruni rozpoczęto budowę dzisiejszej światyni według projektu nadwornego cesarskiego architekta – Karla Friedricha Schinkla z Berlina. Powstała ceglana neogotycka bryła kościoła wraz ze smukłą wieżą, zwieńczoną ostrym hełmem z rzadko spotykanymi pozornymi, „gotyckimi” sklepieniami wykonanymi z drewna i pokrytymi warstwą tynku kształtującą żebra i konsole wspartymi na 8 drewnianych filarach podtrzymujących również emporę biegnącą wzdłuż ścian bocznych, łączącą się nad wejściem głównym, na której umieszczono później organy. Nowy oruński kościół konsekrowano 5 października 1823 r. Friedrich Hoene m.in. właściciel terenu, na którym obecnie znajduje się Park Oruński, ufundował ołtarz główny, dwa ołtarze boczne i organy.
Kościół trwał w dobrej kondycji do roku 1945, kiedy to nacierające wojska radzieckie ponownie go zniszczyły. Pomimo jednak uszkodzenia dachu, wieży i okien, z których powypadały maswerki i witraże świątynia nie uległ tak ogromnej dewastacji, jak większość budynków sakralnych w samym mieście.
Po wojnie budynek kościoła na Oruni został przez ówczesnego biskupa gdańskiego Karola Marię Spletta przydzielony salezjanom, jako kościół rektorski, a 15 lipca 1994 roku kościół stał się kościołem parafialnym, odłączając się od pobliskiej parafii na Starych Szkotach.

O organach w kościele Św. Trójcy w Gdańsku

Organy w kościele Św. Trójcy w Gdańsku są ewenementem konstrukcyjnym, architektonicznym i muzycznym na skalę światową. Są jednym z najważniejszych instrumentów w Europie, promieniującym już teraz na całą kulturę muzyczną regionu. Jest to jedyny tego typu instrument w Polsce i w Europie.
Instrument spełnia funkcje liturgiczne, koncertowe, oświatowe, edukacyjne i badawcze w różnych programach przeznaczonych dla dzieci, młodzieży i specjalistów w wielu dziedzinach sztuki i techniki.
Projekt odbudowy wielkich organów zakłada odtworzenie stylistyki i technik budownictwa właściwych dla siedemnasto- i osiemnastowiecznego Gdańska.
Zachowanie większości elementów drewnianych szaf organowych (ok. 66% szafy głównej i pozytywu oraz 90% prospektu pedałowego), o wielkiej wartości historycznej i artystycznej, umożliwiło zrekonstruowanie ich w kształcie pierwotnym - zachowując stylistykę manierystyczną empory, szafy głównej i Rückpositivu, oraz stylistykę barokową balkonu i prospektu pedałowego. Zinwentaryzowane elementy poddane były pracom konserwatorskim i odtworzeniowym, a następnie użyte do odbudowy elementów architektonicznych empory i prospektów organowych. Prace odbywały się pod nadzorem konserwatorskim i organmistrzowskim.
Odbudowa organów w kościele św. Trójcy ma podstawowe znaczenie dla rozwoju kulturalnego kompleksu klasztornego. Jest to największy i jeden z ostatnich obecnie restaurowanych i rekonstruowanych zabytków ruchomych Gdańska.
Celem odbudowy organów Mertena Friese, było przywrócenie ich kształtu i charakteru, jaki instrument miał po ostatniej przebudowie z okresu baroku z połowy XVIII-go wieku, dokonanej przez gdańskiego organmistrza Rudolpha Dalitza.
Odtworzenie instrumentu nastąpiło przy użyciu technik budownictwa organowego właściwych dla epoki, w której organy były budowane. Powstał instrument o kształcie i możliwościach niespotykanych, a wręcz niemożliwych do uzyskania w innych miejscach w Polsce. W barokowym kształcie organy nawiązują do tradycji budownictwa organowego charakterystycznego dla krajów basenu Morza Bałtyckiego i tworzą ważne ogniwo odtworzenia kultury rzemieślniczej kręgu hanzeatyckiego, w takich miastach, jak Hamburg, Stralsund, Kopenhaga, Göteborg, Sztokholm czy Ryga.
Odbudowa, tak dużego i ważnego dla kultury muzycznej regionu i Polski, instrumentu ma wiele unikalnych cech. Przede wszystkim konstrukcja instrumentu składającego się z kilku prospektów nie ma sobie podobnych na całym świecie. Ponadto organy są umiejscowione na swoim dawnym miejscu, na balustradzie po południowej stronie prezbiterium, przy lektorium. Jest to jedyne tego typu rozwiązanie konstrukcyjne na świecie. W żadnym innym kościele w Polsce i w Europie nie istnieje tak duże lektorium z przylegającymi do niego organami, mogące pomieścić chór i orkiestrę. Daje to praktycznie nieograniczone możliwości wykorzystania wnętrza kościoła św. Trójcy dla celów muzycznych, nadając tym produkcjom dodatkowy walor wykonawstwa zgodnego z historycznymi praktykami muzycznymi.
Całkowita rekonstrukcja organów umożliwia wykonywanie koncertów kameralnych-instrumentalnych i wokalnych (w prezbiterium), kameralnych-instrumentalnych i wokalnych z organami (lektorium), oraz dużych koncertów symfonicznych i oratoryjno-kantatowych (główny kościół). Usytuowanie wykonawców i słuchaczy zależy tylko od charakteru koncertu, liczby słuchaczy i rodzaju repertuaru.
Projekt został ukończony w maju 2018 roku, a organy już teraz służą nie tylko celom liturgicznym czy koncertowym, ale również edukacyjnym i naukowym.

Krótka historia instrumentu

O organach Johanna Friedricha Rhodego

W roku 2019, po 77 latach powracił na swoje dawne miejsce w zrekonstruowanej formie jeden z najświetniejszych instrumentów osiemnastowiecznej Europy, którego nowoczesne rozwiązania technologiczne były w tamtym czasie przez znawców stawiane za wzór dla innych instrumentów. 30-głosowy instrument powstał oryginalnie wraz z chórem muzycznym w latach 1760-61 jako drugi instrument pomocniczy dla wielkich organów głównych, których prospekt znajduje się obecnie w Bazylice Mariackiej. Budowniczym tego najnowocześniejszego instrumentu w owym czasie w Europie był Johann Friedrich Rhode, prawdopodobnie uczeń Andreasa Hildebrandta z Gdańska, współpracownik Christiana Obucha na Pomorzu i Warmii, oraz Jonasa Grena i Petera Strahla w Szwecji. Przepiękną snycerkę i oprawę rzeźbiarską prospektu organowego wykonał Johann Heinrich Meissner, jeden z najwybitniejszych rzeźbiarzy działających nad Bałtykiem. Szczęśliwie ten bogato rzeźbiony i złocony prospekt organowy dzięki ewakuacji w latach 1943-44 zachował się w całości. Instrument musiał zostać jednak odtworzony. Główna ideą, która przyświecała tej realizacji była maksymalna wierność oryginałowi, co udało się osiągnąć niemal w 100 % dzięki profesjonalnej pracy firmy konserwatorskiej p. Jacka Dyżewskiego Dart z Gdańska oraz konsorcjum polsko-belgijskiemu firm organmistrzowskich Guido Schumachera z Eupen w Belgii i Szymona Januszkiewicza z Pruszcza Gdańskiego. Intonacja i strojenie zostały powierzone wybitnemu organmistrzowi z Łotwy – Janisowi Kalninsowi. Całość projektu była prowadzona przez Iwonę Berent – kustosza kościoła Św. Jana, która od wielu lat kieruje konsekwentnie rewitalizacją całego kościoła oraz dr hab. Andrzeja Szadejko – autora badań i koncepcji rekonstrukcji organów, który pełnił nadzór nad projektem, a obecnie jest kuratorem instrumentu.

Krótka historia instrumentu

O organach w kościele Św. Jana Bosko na Oruni

Historia najmniejszego z instrumentów festiwalowych jest bardzo zawiła. Przez długi czas pierwotne autorstwo instrumentu przypisywano w literaturze Johannowi Hellwigowi z roku 1611. Jednak w trakcie niedawnej renowacji odkryto, że mechaniczny 20-głosowy instrument oryginalnie powstał w roku 1749 w warszatacie słynnego gdańskiego organmistrza – Andreasa Hildebrandta dla nieistniejącego już kościoła szpitalnego, który kolejny raz odbudowano w 1734 roku tuż za murami Gdańska. Z tej okazji 8 czerwca 1749 roku w trakcie poświęcenia nowowybudowanych organów wykonano uroczystą kantatę Johanna Daniela Pucklitza, gdańskiego kompozytora – Saget dank allezeit, która zachowała się w zbiorach Biblioteki Gdańskiej. Kościół ten został ponownie zniszczony w 1807 roku przez wojska francuskie, a zdewastowany instrument wraz z szafą zdemontował i przechował gdański organmistrz Christian Ephraim Ahrendt. W roku 1824 używając oryginalnych elementów zorganów Hildebrandta, Ahrendt zbudował na chórze oruńskiej świątyni nowy instrument przystosowując go wizualnie do neogotyckiego wystroju wnetrza. W dwudziestym wieku instrument ulegał wielokrotnym przebudowom. Najpierw w 1911 w barokowej szafie Eduard Wittek wybudował nowe 17-głosowe organy pneumatyczne, a następnie w latach 1986 Wawrzyniec Rychert, a w latach 2000 inni nieuprawnienie ludzie zmieniali częściowo dyspozycję instrumentu oraz parametry techiczne doprowadzając do jego dewastacji.

Dzięki inicjatywie księdza Mariusza Słomińskiego, proboszcza parafii pw. Św. Jana Bosko na Oruni  w latach 2017-18 zrealizowano projekt renowacji i częściowej rekonstrukcji neoromantycznych organów pneumatycznych elbląskiej firmy Eduarda Wittka ufundowanych w 1911 roku dla tutejszego kościoła przez rodzinę Hoene. Program dwuletnich prac obejmował renowację i konserwację szafy organowej oraz przywrócenie oryginalnego neoromantycznego kształtu instrumentu sprzed ponad stu lat. W prace pod nadzorem dr hab. Andrzeja Szadejko zaangażowana była firma organmistrzowska Szymona Januszkiewicza z Pruszcza Gdańskiego i pracownia konserwatorska pani Jolanty Pabiś-Ptak oraz ich współpracownicy. Konserwacja organów była wspierana finansowo z ofiar parafian oraz ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego i Miasta Gdańska.

Obecnie jest to jedyny jednorodny stylistycznie instrument neoromantyczny na całym Pomorzu.

Krótka historia instrumentu

Renowacja organów w kościele Św. Anny (1710/1911) – Zaproszenie do udziału w Patronacie

W latach 2008-2018 udało się z wielkim sukcesem poddać renowacji i odbudować wielkie manierystyczno-barokowe organy z kościoła Świętej Trójcy w Gdańsku. Tym samym przywróciliśmy do życia jeden z najwspanialszych i najcenniejszych instrumentów organowych na Pomorzu.
Wysiłek związany z jego odbudową był ogromy, także w wymiarze finansowym. Jednakże entuzjazm i życzliwość wielu osób oraz instytucji pokazały nam, że warto było podjąć to wyzwanie. Na przestrzeni lat, w których prowadziliśmy odbudowę, wielkie organy zyskały ponad 600 Patronów instytucjonalnych i indywidualnych zaangażowanych w dzieło odbudowy. Dziś zatem, co najmniej tyle osób (w tym całe Rodziny), może z dumą powiedzieć: to NASZE organy. Instrument z kaplicy Świętej Anny jest z pewnością obiektem innej klasy niż organy z kościoła Świętej Trójcy - jest zdecydowanie mniejszy, a jego szata zewnętrzna nie jest tak imponująca. Organy te są jednak niezwykle cennym zabytkiem kultury muzycznej w Gdańsku. Prospekt wykonany przez Hildebrandta w 1710 r. zachował się in situ, a wewnątrz szafy organowej zachowało się sporo oryginalnych elementów instrumentu wykonanego na początku XX w. Niebagatelny jest również fakt, że organy w kaplicy Świętej Anny fundowali w XVIII w. gdańszczanie, spotykający się tu na liturgii celebrowanej w języku polskim. Dziś organy, które szczęśliwie przetrwały działania wojenne, wymagają natychmiastowej konserwacji i naprawy. Mamy nadzieję, że w dziele ich renowacji będzie nam towarzyszył podobny entuzjazm i zaangażowanie, z którym spotkaliśmy się przy odbudowie wielkich organów z kościoła Świętej Trójcy.

o. Tomasz Jank
gwardian klasztoru i rektor
kościoła Świętej Trójcy w Gdańsku

Kontakt: Rektor kościoła Świętej Trójcy, o. Tomasz Jank OFMConv., tel. 606 231 933, tjank@franciszkanie.pl
Adres: Klasztor Franciszkanów w Gdańsku, ul. Świętej Trójcy 4, 80-822 Gdańsk
Wydzielone konto na rzecz renowacji organów z kościoła Świętej Anny:
(PLN): 06 1240 1268 1111 0010 1470 9558
(EURO): 07 1240 5400 1978 0010 4884 9565
Właściciel rachunków: KLASZTOR FRANCISZKANÓW W GDAŃSKU
Adres właściciela rachunków: ŚWIĘTEJ TRÓJCY 4, 80-822 GDAŃSK
Oddział prowadzący rachunki: Bank Pekao, Oddział w Gdańsku ul. Ogarna 116, 12405400